IES As Fontiñas (Santiago de Compostela)

Dentro de miles de millóns de anos, cando tal vez toda a Humanidade deixe o planeta Terra e estea diseminada por entre as estrelas da Vía Láctea formando colonias de exploración galáctica, o Sol, a estrela que proporcionou o sustento idóneo para a formación e posterior evolución da vida, empezará a sufrir unha serie de transformacións que lle levarán á súa extinción como astro. O final do Sol será relativamente tranquilo, pero a súa morte significará tamén a do Sistema Solar e, polo tanto, o da Terra e as formas de vida que poidan poboar o planeta neses momentos.

Descoñecemos as implicacións da morte. Só sabemos que significa a nosa fin neste mundo, pero non podemos aventurar nada máis. Será esa fin definitiva ou hai outra vida máis alá, noutros planos de existencia ou dimensións descoñecidas para os humanos? Como a única forma estrita de sabero pasa por experimentarla por nós mesmos, co conseguinte risco de non achar esoutra vida caso de que non exista, as persoas polo xeral tememos á morte. Pero non só nós morremos: as plantas e os animais, sen distinción de intelixencia, tamén teñen a súa fin no ciclo vital da súa existencia. Queda algo que podamos “etiquetar” como eterno? Os antigos creron que o único que non morría, e que polo tanto, era inmortal, era o firmamento. Esa concepción do Universo implicaba que non habería cambios nel, que mantería unha constancia perfecta e as alteracións ou imperfeccións que puidesen observarse consideraríanse como propias da Terra. Un meteoro ou un cometa, por exemplo, eran fenómenos situados dentro do ámbito de influencia do noso planeta, non feitos que acontecían máis alá del.

E se a Universo era eterna e perfecto, o Sol, que estaba máis alá da rexión que ocupaba a Terra, tamén debía sero. Por conseguinte, a estrela do Sistema Solar estivera sempre nos ceos e seguiría estandoo ata a eternidade, sen que no seu disco puidésense ver fenómenos estraños ou descoñecidos; o Sol era perfecta e como tal era imprescindible a súa pureza, o seu rostro inmaculado ao longo dos eones.

O descubrimento das manchas solares (observadas xa por astrónomos chineses e posteriormente a través do telescopio no século XVII) revelou claramente, sen embargo, que a nosa estrela non era inmaculada, senón que tiña ‘defectos’, imperfeccións na súa superficie. Isto propiciou un abandono da idea dun Sol inmutable. Así, tras séculos de perfección e inmortalidade cósmica, empezouse a pensar na posibilidade de que a nosa querida estrela tivese unha fin, unha morte real. Debeu ser un duro golpe para os partidarios do eterno; agás o Universo mesmo, xa non había nada nel que puidese considerarse ‘vivo’ para sempre (por suposto, se non érao o Sol, aínda menos a Terra, que dependía da súa enerxía).

Así, os científicos iniciaron un estudio das propiedades das estrelas que se vían no ceo nocturno, e compararon os coñecementos adquiridos coa natureza do Sol, a fin de poder establecer cal fora a súa liña evolutiva. Fagamos un breve repaso á vida do Sol ata o momento presente.

Segundo a teoría sobre o nacemento da Sol máis aceptada na actualidade, a nosa estrela orixinouse produto da unión por atracción gravitatoria de multitude de pequenas partículas que inicialmente formaban parte dunha nube de gas e po. Ao apertarse máis e máis, a temperatura aumentou de maneira considerable ata que nun momento dado, a protoestrela empezou a brillar produto das reaccións nucleares. Aquí é cando empeza a vida “normal” do astro, caracterizada pola conversión de hidróxeno en helio, elementos principais que constituían a estrela; a presión e a gravidade, forzas opostas perfectamente contrapostas en intensidade, permiten á estrela manter unha gran tranquilidade física. Este período é o máis estable e tamén o máis longo. O Sol, de feito, aínda permanece nesta fase, chamada secuencia principal:

A partir do momento en que o hidróxeno empeza a escasear no interior do Sol, acontécense unha serie de acontecementos que precede á morte da estrela. Unha vez só lle dispón de helio, conservado no centro como núcleo do astro, esta queda rodeada polas capas máis externas, que aínda conteñen hidróxeno. Malia que a estrela tende a enfriarse, pois xa non acontecen as reaccións nucleares que mantiñan o centro a unha temperatura de 20 millóns de graos, o arrefriado xera contracción1. Consecuentemente, a estrela vira a quentarse, e algunha das capas de hidróxeno que se sitúan en torno a ela acada o punto das reaccións nucleares. En palabras de Carl Sagan, “unha estrela é un fénix destinado a erguerse durante un tempo das súas cinzas”. Neste momento, o Sol sufrirá un cambio espectacular na súa fisionomía; incharase. Isto é debido a que o enorme liberación de enerxía nas zonas que rodean ao núcleo obriga as capas máis externas a expandirse. Esta etapa na vida do Sol denomínase xigante vermello, e chegará cando o astro cumpra arredor de 10.000 millóns de anos (é dicir, dentro de aproximadamente 5.000 millóns de anos). Na súa expansión, o Sol acadará a órbita de Mercurio, Venus e é posible que tamén a da Terra. Se isto chega a acontecer, por suposto que a vida na Terra desaparecerá, xa que non haberá aire nin auga dispoñible (de feito, todos os océanos hervirán ata evaporarse), as temperaturas serán elevadísimas e posiblemente nin sequera será posible a vida subterránea, por moi elemental que sexa.

A continuación lóxica na vida do Sol, ao non dispor xa de suficiente hidróxeno, é utilizar o helio (que comprende o 20% dos átomos que fórmano), o segundo elemento máis abundante, para manter as reaccións nucleares. O helio convértese entón en carbono, pero este proceso, aínda que é válido para manter as reaccións nucleares e ademais xera unha nova expansión, apenas achega calor á estrela. Agora, xa sen case helio, o astro padecerá repentinas expansións e contraccións, coma se loitase por manterse vivo aínda á custa de non posuír xa a suficiente enerxía; oscilando sen parar, mutará grotescamente, inflandose e engruñandose continuamente sen control, no que constituirán os últimos respiros do Sol, dentro duns 11.000 millóns, máis ou menos…

Déixovos un breve vídeo onde hai unha recreación da fin do noso planeta: 

Tags: apagar, calor, estrela, humanidade, luz, morte, Sistema Solar, sol, TERRA, Universo, vía láctea